مسئله قد بلند بودن آنقدر پُر اهمیت شده که کودکان یا نوجوانانی که قد کوتاهی دارند، حاضرند برای افزایش قد دست به هر کاری بزنند. تبلیغات سود جویانه و باورهای غلط نیز در این میان متأسفانه از واقعیت ها طرفدار بیشتری دارد، مانند طب سوزنی یا کفش‌ها و صندل های مخصوص مغناطیسی، انرژی‌ درمانی یا بعضی چسب‌ها و داروهای گیاهی.

در این مطلب از جنبه های دیگر به موضوع رشد قد و عوامل اثر گذار بر آن اشاره می کنیم.

بسکتبال و والیبال باعث افزایش قد می شود

اگر همین عنوان را از اطرافیان بپرسید، معمولا" بیشتر آن ها تأیید می کنند که بسکتبال و والیبال می تواند باعث افزایش قد شود. اما در واقع چنین چیزی به هیچ عنوان صحت ندارد و این دو رشته ورزشی به طور مستقیم ارتباطی با افزایش قد ندارند. تنها علتی می تواند باعث شود برخی باور داشته باشند که بستکبال و والیبال باعث رشد قد می شود، حضور ورزشکاران قد بلند در این رشته است.

ورزش های خوب و ورزش های بد برای رشد قد

از ورزش کردن به عنوان یک عامل برای تحریک هورمون رشد نام برده می شود. پس می توان گفت خود ورزش کردن می تواند در رشد قد تأثیر داشته باشد. اما چه زمانی ورزش باعث رشد قد می شود؟ و آیا واقعا" می تواند به رشد قد کمک کند؟ عامل اصلی و تعیین کننده رشد قد، ژنتیک است. یعنی میزان قدی که هر فرد به آن دست پیدا می کند توسط ژنتیک او تعیین شده است، این مقدار یا بر اساس قد پدر و یا قد مادر است و در موارد دیگر میانگین قد پدر و مادر مقدار قد فرد را تعیین می کند.

در خصوص تأثیر ورزش بر رشد قد دو موضوع را می توان مطرح کرد؛ ورزش کردن با تحریک ترشح هورمون رشد به کمک ژنتیک فرد می آید تا بتواند آن را به مقدار قد تعیین شده برساند. مورد دوم این است که برخی معتقدند ورزش در طول دوره رشد می تواند تا حدود ۵ سانتی متر بر رشد قد بیافزاید. والدین باید برای انتخاب ورزش مناسب کودکشان به خوبی دقت کنند چرا که ورزش های سنگین می تواند به صفحات رشد آسیب برساند و رشد طولی استخوان ها را متوقف کند. مثلا" یک کودک یا نوجوان که می خواهد قد او افزایش یابد، روزی چندین پرش متوالی را انجام می دهد، چنین کاری نه تنها به رشد قد او کمک نمی کند بلکه می تواند باعث آسیب به صفحات رشد شود.

بلوغ زودرس و چاقی باعث توقف رشد قد می شود

قد نهایی هر فرد در کنار مسئله ژنتیک به شروع زمان بلوغ نیز بستگی دارد. هر چه دوره بلوغ دیرتر شروع شود، صفحات رشد نیز دیرتر بسته می شوند و فرصت کافی برای افزایش طول قد و رسیدن به حداکثر قد ژنتیکی وجود خواهد داشت. عامل مهم دیگری که در بلوغ زودرس تأثیر دارد، چاقی است که با افزایش قد نیز در ارتباط است. نتایج برخی تحقیقات بیانگر آن است که چاقی باعث بلوغ زودرس خصوصا" در دختران می شود که نتیجه آن بسته شدن صفحات رشد و توقف رشد قد خواهد بود. والدین حتما" به این نکته توجه کنند چنانچه علائم بلوغ در فرزندشان زودتر از موعد مقرر شروع شد، حتما" به پزشک مراجعه کنند.

چون قدم کوتاه است، پس در هر سنی که باشم، باید هورمون رشد تزریق کنم!

هر فردی که قدش کوتاه باشد، معلوم نیست که واقعا" به علت کمبود هورمون رشد باشد. دلایل متنوعی برای کوتاهی قد وجود دارد که یکی از آن ها کمبود هورمون رشد است. ممکن است هورمون رشد به حد کفایت تراوش شود و غلظت آن در خون کافی باشد ولی در سلول‌های هدف، مقاومت وجود داشته باشد (نشانگان لارون). مورد دیگر اینکه هورمون رشد فقط تا زمانی مؤثر است که صفحات رشد بسته نشده باشد.

اگر صفحه رشد بسته باشد و بلوغ استخوان‌ها و سن استخوانی تمام شده باشد، مانند فشار وارد آوردن به در بسته است و هیچ اثری ندارد. صفحات رشد اغلب با پایان دوران بلوغ، بسته می‌شوند و رشد آن ها تمام می‌شود. خلاصه این که اگر هورمون رشد بدون دلیل علمی استفاده شود نه تنها مؤثر نیست بلکه با عوارض و اثرات جانبی جبران ناپذیری همراه خواهد بود.

در پایان

هر اقدامی که در جهت افزایش قد صورت می‌گیرد، باید در فاصله زمانی باشد که صفحه رشد بسته نشده است. صفحه رشد در دختران در بین ۱۵ تا ۱۶ سالگی و در پسران بین ۱۷ تا ۱۸ سالگی بسته شده و بعد از آن امکان رشد طولی استخوان‌ها وجود ندارد.